نایب رییس انجمن و رییس پژوهشکده پتروشیمی پژوهشگاه پلیمر، مسایل و راهکارهای صنایع پلیمری را تشریح کرد
نیاز به وضع قوانین مناسب، برای پویایی روح اقتصاد دوار
صنایع پلیمر و پلاستیک در ایران از صنایع رقابتی هستند و با اجتناب از خام‌فروشی و افزایش تولیدات با ارزش‌افزوده، ارزآوری قابل‌توجهی در این صنعت امکان‌پذیر است. البته این صنعت با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است که مانع توسعه و رشد این صنعت است.
در ادامه در گفت‌وگویی با دکتر شروین احمدی رییس پژوهشکده پتروشیمی ایران، عضو هیات علمی دانشگاه، مدیر تحقیق و توسعه شرکت کرانگین و شرکت گینوپلاست و نایب رییس هیات مدیره انجمن مستربچ و کامپاند و انجمن علمی پلیمر به چالش‌های صنعت پلاستیک می‌پردازیم.
مهم‌ترین چالش صنعت پلاستیک چیست؟
مانند سال‌های گذشته دخالت دولت در تعیین نرخ ارز مهم‌ترین چالش پیش‌روی صنعت پلاستیک است. اتفاقا در سال‌جاری به نظر می‌رسد با وجود زمزمه‌های توافقات و تفاهمات بین‌المللی انجام‌شده، تغییرات قیمت دلار نوساناتی را به‌وجود بیاورد و با روانه شدن دلارهای نفتی به سمت بازارهای داخلی، در عمل، دولت به صورت مصنوعی ارزش ریال را بالا نگه می‌دارد و این موضوع سبب می‌شود که تولید داخل برای ما گران‌تر از واردات تمام شود. این مهم‌ترین چالش پیش‌روی صنعت تکمیلی در سال جاری خواهد بود.
ماشین‌آلات مورد استفاده در صنعت پلاستیک تا چه اندازه به‌روزرسانی شده‌اند؟
یکی از مسایل مطرح در صنعت کشور، فرسودگی صنایع مادر است. صنایع بالادستی در صنعت پلاستیک، مدت‌هاست که به‌روز نشده‌اند و تمایل به تولید پلاستیک‌هایی با ارزش‌افزوده بسیار پایین همچنان به قوت خود باقی‌ست. واحدهای پلی‌اتلین و پلی‌پروپیلن داخلی همچنان به سمت تولید پلاستیک‌های خاص پیش نرفته‌اند، در حالی‌که قوانین جدیدی که در خصوص بسته‌بندی تعریف می‌شود، سبب شده که به تدریج مصرف این محصولات در دنیا کاهش یابد. بنابراین بسیاری از محصولاتی که همچنان در کشور ما تولید می‌شوند، در بازار جهانی بدون تقاضا خواهند ماند. در صنایع تکمیلی این مشکل وجود دارد؛ چرا که مدت‌هاست بر فناوری‌های جدید سرمایه‌گذاری انجام نشده است و در عمل به خرید ماشین‌آلات و تجهیزاتی با کیفیت پایین روی آورده شده است. در گذشته صنعتگران ایرانی با برندهای جهانی باربری همکاری می‌کردند و بهترین ماشین‌آلات را خریداری کرده و استفاده می‌کردند؛ اما در حال حاضر در صنایع تکمیلی ماشین‌‌آلاتی مورد استفاده است که در دنیا ناشناخته هستند و سطح کیفیت محصولات تولیدی را نیز پایین می‌آورند. این دومین مساله‌ای است که صنعت پلیمر و زنجیره ارزش آن در کشور را تهدید می‌کند.
اتفاقا چالش دیگری که صنعت پلاستیک از بالادست تا پایین‌دست با آن روبه‌رو است، دور شدن از برندینگ است. متاسفانه اکنون در کشورمان برندهایی با اعتبار جهانی نداریم، زمانی شرکت ملی صنایع پتروشیمی در دنیا مطرح بود، اما هم‌اکنون مانند گذشته معتبر نیست و این تهدیدی برای ما به‌شمار می‌رود. ما شرکت ملی صنایع پتروشیمی را به آن عظمت تکه تکه کرده و شرکت‌های کوچک با سرمایه‌های خرد ایجاد کردیم. توسعه صنایع ما دچار اشکال شده است، ما باید یا توسعه در این صنعت را به‌صورت عرضی پیش ببریم و حجم تولید را بالا ببریم، یا توسعه را در طول صنعت پیش برده و زنجیره ارزش را تکمیل کنیم که متاسفانه هیچ یک از این موارد به‌درستی انجام نشده است.
از سوی دیگر رقبای ما در حاشیه خلیج‌فارس دایما محصولات نوآورانه‌ای از صنایع بالادستی و همچنین صنایع تکمیلی قوی‌تری ایجاد می‌کنند و این خطری است که صنعت ما را تهدید می‌کند و ما را به یک صنعت قدیمی و فرسوده و دست دوم بدل می‌سازد و باید بدانیم با وجود این شرایط به‌زودی جایگاه خود را از دست خواهیم داد؛ از همین‌رو لازم است که بزرگان صنعت چاره‌ای بیاندیشند و بر این صنعت تمرکز بیشتری کنند. این صنعت بارها به دلایل چندگانه دچار آسیب شده است؛ از عدم برنامه‌ریزی درخصوص تنظیم ارزش پولی، مالیات‌هایی که به درستی برنامه‌ریزی نشده‌اند، واحدهایی که یکی پس از دیگری در کشور راه‌اندازی شده‌اند و به جای تولید محصولات جدید همان محصولات قدیمی را تولید کرده‌اند تا قوانین دست و پاگیر متعدد که به صنعت تحمیل شده است.
با روند فعلی نمی‌توان از نیروهایی که در صنایع ما وجود دارد، استفاده کرد، نمی‌توان از زیرساخت‌های طبیعی به بهترین شکل استفاده کرد.
ما پهنه بسیار بزرگی در جنوب و شمال کشور داریم، اما از آن‌ها بهره نمی‌بریم و به جای استقرار پتروشیمی‌های بزرگ در پهنه خلیج‌فارس و دریای عمان، آن‌ها را در داخل کشور مستقر کرده‌ایم، با این کار منابع آبی کشور را از بین برده‌ایم و دسترسی خود را از دریاها دور کرده‌ایم، در صورتی که اگر صنایع تکمیلی خود را در کنار دریا احداث می‌کردیم، بدون شک علاوه بر اینکه به منابع آبی کمتر خسارت وارد کرده بودیم، بارگیری و حمل‌ونقل بسیار ساده‌ای داشتیم و به راحتی با بازارهای جهانی مرتبط می‌شدیم، اما متاسفانه این کار را انجام نداده‌ایم؛ البته هنوز هم دیر نشده و می‌توان این کار را به خوبی انجام داد، اما باید به این موضوع توجه کرد که با گذر زمان فرصت‌های رشد و توسعه نیز به سرعت می‌گذرند.
اقتصاد و نوسانات شرایط اقتصادی بر بازار پلاستیک چه تاثیری می‌گذارد؟
تهدید دیگری که در این صنعت چالش ایجاد کرده، موضوع اقتصاد دوار و توسعه پایدار است. ما قوانینی که بتواند روح اقتصاد دوار را در ایران در عمل پویاتر کند، نداریم و برقراری این قوانین یکی از الزامات دست‌یابی به توسعه پایدار در ایران است. موضوع بعدی قوانین و روابط بین‌المللی و معاهدات است، برای نمونه برای نرخ واردات کالا در ایران تعرفه ثابتی وضع شده است و اگر بخواهیم کالایی وارد کنیم، باید تعرفه آن را پرداخت کنیم تا اجازه واردات داشته باشیم. از سوی دیگر، اگر بخواهیم کالایی را به این کشورها صادر کنیم، ممکن است که چنین تعرفه‌ای را پرداخت نکنیم و لازم باشد تعرفه‌های بسیار بالاتری پرداخت کنیم. این در عمل تضعیف اقتصاد ملی را به‌دنبال خواهد داشت.
از این‌رو برای حفظ بازارهای جهانی و منطقه‌ای به تعاملات با کشورهای دنیا و تعاملات منطقه‌ای با هدف حمایت از صنایع داخلی نیاز داریم.
برگزاری همایش‌های تخصصی در زمینه پلیمر و صنعت پلاستیک چه اثرات مثبتی می‌تواند به همراه داشته باشد؟
همایش‌ها را نه‌تنها به عنوان یک رویداد، بلکه باید به عنوان یک اتاق فکر در نظر گرفت، اتاق فکری که بین بزرگان و فعالان صنایع برگزار می‌شود. صنایع پلیمر از صنایعی به‌شمار می‌رود که کاربران و فعالان آن عموما از تحصیلات دانشگاهی برخوردار هستند. بدون شک مباحثی که در همایش ها و نمایشگاه های صنایع پلاستیک در ایران مطرح می‌شود، می‌تواند برای فعالان موثر واقع شود، اما امری که این همایش ها را متمایز می‌سازد این است که اتاق فکری برای تصمیم‌سازان و بزرگان این صنعت است.
این اتاق فکر، حساسیت‌ها را نسبت به مسایل روز بیشتر کرده است. اگر به روندهای فناوری حساس‌تر باشیم، می‌توانیم اتاق فکر خود را بزرگتر کنیم، دستاوردهای بیشتری کسب کنیم و سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) قوی‌تری در این صنعت ایجاد کنیم.
